Ε Υ Θ Α Ν Α Σ Ι Α  

Ι Α Τ Ρ Ι Κ Ε Σ    Α Π Ο Ψ Ε Ι Σ

ΔΡ   ΙΕΡΟΘΕΟΣ  Κ.  ΣΠΑΝΟΣ

  Η  ανωτέρω  εισήγηση  έγινε  την  31  Μαΐου  2003  στο  Νεστορίδειο  Μέλαθρο  στη  Ρόδο , στο πλαίσιο  Ημερίδας  με  Θέμα :  « Ευθανασία  :  Ιατρικές , Νομικές , Θεολογικές  απόψεις » , με  Συντονιστή  τον  Καθηγητή  Ιατροδικαστικής  και  Τοξικολογίας  του  Πανεπιστημίου  Κρήτης  κ. Εμμανουήλ  Μιχαλοδημητράκη , η  οποία  οργανώθηκε  από  το  Μουσείο  Νεοελληνικής  Τέχνης  του  Δήμου  Ροδίων  σε  συνεργασία  με  το  Εργαστήριο  Ιατροδικαστικών  Επιστημών  της  Ιατρικής  Σχολής  του  Πανεπιστημίου  Κρήτης . 

Θα  ήθελα  κατ’ αρχήν  να  ευχαριστήσω  τους  διοργανωτές  της  εκδήλωσης και  τον  αγαπητό  φίλο  Καθηγητή  κ.  Μιχαλοδημητράκη  για  την  τιμή  που  μου  έκαναν  να  με  συμπεριλάβουν  στους  εισηγητές  της  σημερινής  Ημερίδας .

Μιας  Ημερίδας  που  αποτολμά  να  διαπραγματευθεί  ένα  πανάρχαιο  και  εγγενές  με  την  ανθρώπινη  Φύση  και  Ιστορία  πρόβλημα  που  προβάλλει  ανικανοποίητο  μέσα  από  τους  αιώνες , προκαλώντας  με  την  πολυπλοκότητα  και  την  πολυμέρεια  του  την  ανθρώπινη  σκέψη .

Εκπρόσωποι  πολλών  Επιστημών  ασχολήθηκαν  κατά  καιρούς  με  το  νοηματικό  περιεχόμενο  και  την  πρακτική  εφαρμογή  της  Ευθανασίας , όπως  Θεολόγοι , Νομικοί , Ιατροί , Ειδικοί  της  Ιατρικής  Ηθικής , Ψυχολόγοι , Νοσηλευτές  κ.ά.

Επιφορτισμένος  με  την  προσπάθεια  για  μια  προσέγγιση  του  θέματος  από  Ιατρικής  πλευράς , θεωρώ  χρήσιμη  τη  διάρθρωση  της  Εισήγησης  μου  σε  6  μέρη :

Α .     Ετυμολογία  και  Ιστορία  της  λέξεως  Ευθανασία .

Β .     Βραχεία  Ιστορική  διαδρομή .

Γ .     Ορισμοί  της  λέξεως  και  των  συναφών  εννοιών  που  παράγονται             

          απ’αυτήν  και  αδρή  κατηγοροποίησις .

Δ .     Αρχές  της  Ιατρικής  Ηθικής .

Ε .     Αναφορές  στη  σημερινή  Ελληνική  και  διεθνή  Ιατρική  πραγματικότητα.

ΣΤ.   Απόπειρα  διατύπωσης  συμπερασμάτων .

  

Α  .    ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ  

Η  λέξη  Ευθανασία  είναι  σύνθετη  από  το  μόριο  ευ - ( Ωραίος , Καλός , Εύκολος )  και  τη  μη  αυτόνομα  χρησιμοποιούμενη  λέξη  - θανασία ( παράγωγο  της  λέξης  θάνατος ) , που  απαντάται  μόνο  ως  β΄ συνθετικό  υποδηλώνουσα  τη  διαδικασία  του  θανάτου  σε  αντιδιαστολή  με  τη  λέξη  θάνατος  που  είναι  το  γεγονός  του  θανάτου .

Η  λέξη  δηλ. , ευρίσκεται  ως  Α-θανασία , Δυσ-θανασία , Ευ-θανασία , αποκλειστικά  σύνθετη  όπως  οι  λέξεις Α-μεριμνησία , Α-περισκεψία , Α-ναλγησία , Α-νοησία , που  δηλούν  δ ι α δ ι κ α σ ί α  σε  αντιδιαστολή  με  τα  ουσιαστικά  από  τα  οποία  παράγονται , δηλ. μέριμνα , περίσκεψις , άλγος , νόημα , τα  οποία  δηλούν  το  γ ε γ ο ν ό ς  του  νοηματικού  τους  περιεχομένου .

Η  επισήμανση  αυτή  είναι  χρήσιμη  ως  αναίρεση  του  ισχυρισμού  Ευρωπαίων  και  Αμερικανών  ότι  η  λέξη  Ευθανασία  αποτελεί  ευφημισμόν , διότι – κατά  το  ευ-θάνατος – δεν  υπάρχει  ωραίος , καλός , εύκολος  θάνατος .

Παρ’ ότι  γνήσια  Ελληνική  λέξη , η  Ευθανασία  απαντάται  στην  Αρχαία , Κλασική , Ελληνιστική  και  όψιμη  Πατερική  Γραμματεία  μόλις  πέντε  φορές  και  συγκεκριμένα  την  αναφέρουν  ο  Πολύβιος , ο  Φίλων  ο  Ιουδαίος , ο  Κλήμης  ο  Αλεξανδρεύς , ο  Ποσίδιππος  και  ο  Αίλιος .

Για  τους  συγγραφείς  αυτούς  Ευθανασία  σημαίνει 

καλή  διαδικασία  θανάτου  που  όμως  επέρχεται  φυσικά  ως  αποτέλεσμα  της  παρόδου  του  χρόνου  ή  ως  θείο  δώρημα .

Στα  τέλη  του  μεσαίωνα  γίνεται  για  πρώτη  φορά  χρήση  του  όρου  Ευθανασία  με  νόημα  παραπλήσιο  με  το  σημερινό , από  τον  Άγγλο  Φιλόσοφο , Πολιτικό  και  Νομικό  Francis  Bacon ( 1561 – 1626 )  που  μεταφέρει  στην  Αγγλική  γλώσσα  αυτούσια  την  Ελληνική  λέξη  για  να  δηλώσει  την  « επίσπευση  του  θανάτου  με  σκοπό  την  αποφυγή  του  σωματικού  πόνου  ή  τον  τερματισμό  μιας  γεμάτης  βάσανα  και  δυστυχία  ζωής » .

  

Β  .    ΙΣΤΟΡΙΚΗ   ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Στην  Αρχαία  Σπάρτη  λειτουργούσε  ένα  είδος  Ευγονικής  και  Κοινωνικής  Ευθανασίας  που  εκφραζόταν  με  τον  Καιάδα .

Στα  μέσα  του  4^ου  αιώνος  π.Χ. , ο  Επίκουρος  απαντά  στις  αγωνίες  της  εποχής  του  γράφοντας :

« Ο  θάνατος  δεν  πρέπει  να  τρομάζει  τον  άνθρωπο  διότι  απλώς  θάνατος  και  άνθρωπος  ποτέ  δεν  συναντώνται  στην  πράξη » .

Ο  Ρωμαίος  Στωικός  Φιλόσοφος  Σενέκας  ( 4 π.Χ – 65 μ.Χ. ) , έγραφε  :

« Ακριβώς  όπως  θα  διαλέξω  το  πλοίο  μου  όταν  πρόκειται  να  ταξιδέψω  ή  το  σπίτι  μου  όταν  πρόκειται  να  κατοικήσω , έτσι  θα  επιλέξω  και  το  θάνατο  μου  για  το  πέρασμα  μου από  τη  ζωή » .

Χρειάσθηκαν  2000  χρόνια  περίπου  για  να  διατυπωθεί  για  πρώτη  φορά  απο  τον  Thomas  Moore , το  1516  στο  βιβλίο  του  « Ουτοπία » , η  έννοια  της  Ευθανασίας  -  έστω  και  χωρίς  τη  χρήση  της  λέξης – με  το  ίδιο  ακριβώς  περιεχόμενο  που  έχει  και  σήμερα . 

Ακολουθεί  ο  Francis  Bacon  που  εισάγει  τον  όρο  και  υποστηρίζει  ότι 

το  έργο  της  Ιατρικής  είναι  η  αποκατάσταση  της  υγείας  και  η  καταπράϋνση  των  πόνων  όχι  όμως  μόνο  όταν  η  καταπράϋνση  αυτή  μπορεί  να  οδηγήσει  στην  ίαση  αλλά  και  όταν  μπορεί  να  χρησιμεύσει  στην  παροχή  ενός  γαλήνιου  και  εύκολου  θανάτου .

Τρεις  αιώνες  αργότερα , ο  Νίτσε  ( 1844-1900 )  συγκλονίζει  τον  κόσμο  καταδικάζοντας  τα         « παράσιτα  της  κοινωνίας , τους  αρρώστους , τους  πνευματικά  καθυστερημένους , τους  αναπήρους , κ.ά. .... πού  έχουν  χάσει  τη  ζωή  του  μέλλοντος » . 

Το  1920  οι  Alfred  Hoche , Καθηγητής  Ψυχιατρικής  στο  Freiburg , και  ο  Karl  Binding , Καθηγητής  Νομικής  στη  Λειψεία , εκδίδουν  μια  μελέτη  με  τίτλο :

« Η  νομιμοποίηση  της  καταστροφής  της  ζωής  ανθρώπων  χωρίς  αξία »

υποστηρίζοντας  ότι  ασθενείς  που  ζητούσαν  υποβοήθηση  προς  θάνατον  θα  έπρεπε  κάτω  από  κάποιες  πολύ  προσεκτικά  ηλεγμένες  συνθήκες  να  μπορούν  να  τη  λάβουν  από  κάποιο  γιατρό . 

Η  βοήθεια  αυτή  ήταν , κατά  τους  δύο  επιστήμονες , σύμφωνη  με  την  Ιατρική  Ηθική  και  κυρίως  μια  λύση γεμάτη  συμπόνια  σε  ένα  επώδυνο  πρόβλημα .

Η  συμπόνια  αυτή  δεν  θα  έπρεπε  όμως  να  περιορισθεί  κατά  τους  συγγραφείς  στους  εθελοντές  αλλά  και  « στα  άδεια  κελύφη  ανθρωπίνων  όντων » , όπως  οι  με  εγκεφαλική  βλάβη  ασθενείς , οι  τρόφιμοι  ψυχιατρείων  και  οι  διανοητικώς  καθυστερημένοι , εάν  βέβαια  με  επιστημονικά  κριτήρια  μπορούσε  να  αποδειχθεί  « μη  δυνατότητα  βελτίωσης  ενός  ψυχικά  νεκρού  ατόμου » .

Τα  κέρδη  για  την  κοινωνία  θα  ήσαν  μεγάλα , υποστήριζαν , εάν  η  οικονιμική  ενίσχυση  που  κατευθυνόταν  στη  διατήρηση  και  φροντίδα « ασήμαντης  ζωής » διωχετεύετο  σ’ αυτούς  που  πραγματικά  την  χρειάζονταν , τους  κοινωνικά  και  ψυχοσωματικά  υγιείς .

Μια  δημοσκόπηση  το  1920  αποκάλυψε  ότι  το  73 %  των  γονέων  και  κηδεμόνων  βαρέως  αναπήρων  παιδιών  θα  επικροτούσαν  τον  τερματισμό  της  ζωής  σε  παιδιά  όπως  τα  δικά  τους , βέβαια  από  ειδικευμένο Ιατρικό  προσωπικό. 

Το  Υπουργείο  Δικαιοσύνης  περιέγραψε  την  πρόταση  ως  « επιτρέπουσα  στους  γιατρούς  να  τερματίσουν  το  μαρτύριο  ανιάτως  ασθενών , ύστερα  από  δική  τους  αίτηση , σύμφωνα  με  τις  απαιτήσεις  του  αληθούς  ανθρωπισμού » . 

Όπως  γράφει  ο  Dr  Raymond  Voulo , η  μελέτη  αυτή  κέρδισε  γρήγορα  έδαφος  στους  Ιατρικούς  και  Νομικούς  κύκλους .

Αμέσως  μετά , το  1921 – 1923  οι  τραυματίες  Γερμανοί  βετεράνοι  του 

Α΄ Παγκοσμίου  Πολέμου  που  επίμονα  ηρνούντο  να  πεθάνουν , ήσαν  οι  πρώτοι  που  υπέστησαν  Ευθανασία .

Στη  διάρκεια  της  10ετίας  η  πρακτική  αυτή  επεκτάθηκε  και  σε  άλλους  αναπήρους , σε  πολίτες  με  ελαττωματική  φυσική  διάπλαση  και  στους  εμφανίζοντες  πνευματική  καθυστέρηση  . 

Χαρακτηριστική  είνα  η  περίπτωση  του  βρέφους  Knauer  του  οποίου  την  ευθανασία  ζήτησε  ο  ίδιος  ο  πατέρας  του  από  τον  Αδόλφο  Χίτλερ  επειδή  γεννήθηκε  τυφλό , πνευματικά  καθυστερημένο  και  σωματικά  όχι  άρτιο .

Ο  Χίτλερ  αφού  συμβουλέυθηκε  τον  προσωπικό  του  γιατρό , Karl  Brandt , έκανε  δεκτή  την  έκκληση  του  πατέρα .

Τους  αμέσως  επόμενους  μήνες  συγκροτήθηκε  μια  Επιτροπή  με  σκοπό  να  καθιερώσει  πρακτικές  μεθόδους  με  τις  οποίες  θα  « εδωρίζετο »  ο  θάνατος

σε  ανθρώπους  που  δεν  είχαν  προοπτικές  « εύλογης  ζωής » .

Στο  Νοσοκομείο  Eglfing – Haar  ως  μέσο  χρησιμοποιήθηκε  η  πείνα , ενώ  σε  άλλα  η  έλλειψη  θέρμανσης . Όταν  ο  Hermann  Pfannmuller , δημιούργησε  “ Hungerhauser ” για  γέροντες , η  ευθανασία  στη  Γερμανία  αποτελούσε  ήδη  υπόθεση  Ιατρικής  ρουτίνας  .

Μέχρι  την  έναρξη  του  Β΄ Παγκοσμίου  Πολέμου  300.000  άτομα  θανατώθηκαν  στη  Γερμανία  με  τη  θέληση  τους  ή  χωρίς, πάντοτε  για  ανθρωπιστικούς  λόγους, εκ  των  οποίων  το  ήμισυ  ήταν  παιδιά .

Μέχρι  το  τέλος  του  πολέμου  άνω  των  7.000.000  Εβραίοι , Γύφτοι  και  άλλες  μειονότητες  απήλαυσαν  την  ευθανασία .

Χαρακτηριστική  είναι  η  κατάθεση  του  Karl  Brandt  στο  Δικαστήριο  της  Νυρεμβέργης :     

      «  Το  κίνητρο  ήταν  να  βοηθηθούν  άτομα  που  δεν  μπορούσαν  να  βοηθήσουν  τον  εαυτό  τους  και  η  επιμήκυνση  της  ζωής  τους  τους  προκαλούσε  βασανισμό .... ποτέ  δεν  θέλησα  ή  πίστευσα  ότι  κάνω  τίποτα  παραπάνω  από  το  να  συντομεύσω  τη  μαρτυρική  ύπαρξη  τέτοιων  δυστυχισμένων  όντων .  Λυπάμαι  αν  οι  θάνατοι  αυτοί  προκάλεσαν  πόνο  στους  συγγενείς  των  νεκρών , είμαι  όμως  βέβαιος  πως  ο  χρόνος  έχει  δείξει  και  σ’ αυτούς  ακόμη  ότι  οι  αποδέκτες  ευθανασίας  βρήκαν  μια  ευχάριστη  ανακούφιση  από  το  μαρτύριο  τους » .

Στις  Η.Π.Α.  και  τη  Δυτική  Ευρώπη  από  το  1947  έως  τις  αρχές  της  10ετίας  του  ’70  η  ευθανασία  εθεωρείτο  απαγορευμένη  κοινωνική  πολιτική . 

Αυτό  άλλαξε  το  1976  όταν  το  Ανώτατο  Δικαστήριο  της  Πολιτείας  του 

New  Jersey  απεφάσισε  ότι  η  νεαρή  Karen  Ann  Quinlin  που  ευρίσκετο  σε  μόνιμη  φυτική  κατάσταση  είχε  το  δικαίωμα  μέσω  της  οικογένειας  της  να  αρνηθεί  την  υποστηρικτική  θεραπεία , βάσει  του  συνταγματικά  προστατευομένου  δικαιώματος  της  αυτοδιάθεσης .

Εν  τω  μεταξύ  τον  Ιούλιο  του  1974  ο  Γάλλος  Βιοχημικός  και  Νομπελίστας 

Zak  Mono  εξέδωσε  το  « Μανιφέστο  για  την  Ευθανασία »  που  δημοσιεύθηκε  στο  περιοδικό  « The  Humanist »  και  χαρακτηρίσθηκε  απο  τον  Ιταλό  Φιλόσοφο  Melina  ως  « ρητορική  του  θανάτου  και  λόγος  κενός  περιεχομένου »

Στις  10ετίες  ’80  και  ’90  το  κύμα  των  προσπαθειών  για  τη  νομιμοποίηση  της  ευθανασίας  διογκώθηκε .

Το  1993  στην  Ολλανδία  κωδικοποιήθηκαν  σε  σχέδια  νόμων  οι  οδηγίες  για  την

Ευθανασία  .

Από  το  1990  αρχίζει  να  δραστηριοποιείται  στις  Η.Π.Α.ο Dr  Jack  Kevorkian  γνωστός  και  ως  « Δρ  Θάνατος »  ο  οποίος  μέχρι  το  1999  ωδήγησε  στο  θάνατο  131  ανθρώπους  με  εισπνοή  CO ( μονοξειδίου  του  άνθρακος )  ή  με  χορήγηση  θανατηφόρου  δόσεως  Μορφίνης  μέ  το  « μηχάνημα  αυτοκτονίας »  που  ο  ίδιος  κατασκεύασε  .

Το  1999  μετά  από  πολυάριθμες  δίκες  καταδικάσθηκε  σε  25  χρόνια  φυλάκιση .   

  

Γ  .    ΟΡΙΣΜΟΙ  

Ας  δούμε  τώρα  τους  σχετικούς  ορισμούς :

ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ  :  Η  θανάτωση  από  άλλο  άτομο  ενός  βαρέως  πάσχοντος  για  τον  οποίο  εξέλιπε  κάθε  ελπίδα  θεραπείας  και  με  την  πρόθεση  της  απαλλαγής  του  από  ανυπόφορα  ενοχλήματα  και  της  εξασφάλισης  ενός  αξιοπρεπούς  θανάτου .

Από  απόψεως  καταστάσεως  συνειδήσεως  του  ασθενούς , διακρίνουμε :

·        Εκούσια  Ευθανασία  ( Voluntary  Euthanasia )  :  Η  εκ  προθέσεως  διακοπή  της  ζωής  του  ασθενούς  από  κάποιον  άλλον  αλλά  κατόπιν  ενσυνειδήτου , διαρκούς  και  επιμόνου  αιτήματος  του  ασθενούς  ο  οποίος  έχει  ενημερωθεί  πλήρως  για  την  κατάσταση  του .

·        Ακούσια  Ευθανασία  ( Non-voluntary  Euthanasia )  :  Η  εκ  προθέσεως  διακοπή  της  ζωής  ασθενούς  μη  επικοινωνούντος  με  το  περιβάλλον , μη  έχοντος  συνείδησιν  ή  αδυνατούντος  να  το  ζητήσει  ή  να  συγκατατεθεί  αλλά  του  οποίου  η  συγκατάθεσις  « εικάζεται »  ως  δεδομένη .

·        Μη  Εκούσια  Ευθανασία  ( Involuntary  Euthanasia )  :  Η  εκ  προθέσεως  διακοπή  της  ζωής  ασθενούς  εναντίον  της  θελήσεως  του  ή  άνευ  της  εικαζομένης  συγκαταθέσεως  του .

Η  Εκούσια , Ακούσια , ή  Μη  Εκούσια  Ευθανασία  δύνανται  να  είναι  :

--  Παθητική ,    όταν  διακόπτεται  ή  δεν  χορηγείται  υποστηρικτική  ή  θεραπευτική  αγωγή ( “ Letting  die ” )  ή

  --  Ενεργητική , όταν  χορηγείται  θανατηφόρος  δόσις  φαρμάκου  για  την  επέλευση  του  θανάτου (“ Mercy  killing ” στην  Εκούσια  και  Ακούσια  και  “ Killing ” στη  Μη  Εκούσια ) .

ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ  ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ  ( Assisted  Suicide )  :  Όταν  πλήρως  επικοινωνών  ασθενής  ζητεί  βοήθεια  για  να  αφαιρέσει  ο  ίδιος  τη  ζωή  του ( περιπτώσεις  του  Dr  Kevorkian ) .

ΔΙΑΘΗΚΗ  ΕΝ  ΖΩΗ  ( Living  will )  :  Συμβολαιογραφικό  έγγραφο  που  ο  ασθενής  υπογράφει  εν  “ πλήρει  συνειδήσει ” , προσδιορίζοντας  τις  επιθυμίες  του  για  την  παράταση  ή  όχι  της  ζωής  του  σε  βαρείες  καταστάσεις  όπου  δεν  θα  ευρίσκεται  σε  επικοινωνία  με  το  περιβάλλον  και  ορίζει « εκτελεστή »  της  διαθήκης  πρόσωπο  της  εμπιστοσύνης  του  το  οποίο  θα  πάρει  για  λογαριασμό  του  τις  σχετικές  αποφάσεις .

Οι  υπέρμαχοι  της  Ευθανασίας  θεωρούν  ότι  οι  κάτωθι  αναγκαίες  συνθήκες  μπορούν  να  νομιμοποιήσουν  το  Ιατρικό  προσωπικό  για  να  αφήσει  ή  να  βοηθήσει  τον  ασθενή  να  πεθάνει :

1 .   Εάν  ευρίσκεται  σε  τελικό  στάδιο  ανίατης  νόσου .

2 .   Είναι  απίθανο  να  ωφεληθεί  από  την  ανακάλυψη  κάποιας  θεραπείας  της  νόσου  κατά  τη              διάρκεια  του  εναπομένοντος  προσδόκιμου  επιβίωσης .

3 .   Ως  άμεσο  αποτέλεσμα  της  νόσου , είτε  υποφέρει  ανυπόφορο  πόνο  ή  έχει  μια  ζωή                      απαράδεκτα  επαχθή .

4 .   Έχει  μια  διαρκή , εκούσια  και  συνειδητή  επιθυμία  να  πεθάνει .

5 .   Αδυνατεί  χωρίς  βοήθεια  να  διαπράξει  αυτοκτονία .    

  

Δ  .    ΑΡΧΕΣ   ΙΑΤΡΙΚΗΣ   ΗΘΙΚΗΣ

Οι  Αρχές  της  Ιατρικής  Ηθικής  αναφέρονται  στη  διαχείριση  αποφάσεων  περί  του  ορθού  ή  λάθους  σε  θέματα  υγείας , δηλ., στον  τρόπο  λήψεως  των  αποφάσεων  και  στον  τρόπο  υλοποήσεως  αυτών .

Ο  πρώτος  κώδικας  Ιατρικής  Ηθικής  και  Δεοντολογίας  είναι  ο  μέχρι  σήμερα   παγκοσμίως  σεβαστός  Όρκος  του  Ιπποκράτη  ( 460 – 370 π.Χ. )  που  καταδικάζει  όλες  τις  μορφές  της  Ευθανασίας  με  τη  φράση :

« ου  δώσω  δε  φάρμακον  ουδενί  αιτηθείς  θανάσιμον  ουδέ  υφηγήσομαι  ξυμβουλίην  τοιήνδε » .

Ακολουθούν : 

Το  1794  ο  Thomas  Percival    του  οποίου  τις  αρχές  υιοθέτησε

το  1846  ο  Αμερικανικός  Ιατρικός  Σύλλογος  ( Α.Μ.Α. ) .

Το  1947  διατυπώνεται  ο  Κώδικας  της  Νυρεμβέργης .

Το  1948  ακολουθεί  η  Διακήρυξη  της  Γενεύης . 

Το  1949  συντάσσεται  ο  Διεθνής  Κώδικας  Ιατρικής  Ηθικής  ο  οποίος  υιοθετείται  από  τον     Παγκόσμιο  Ιατρικό  Σύλλογο .

Το  1964  διατυπώνεται  η  Διακήρυξη  του  Helsinki .

Το  1983  ακολουθεί  η  Διακήρυξη  της  Βενετίας  με  τελευταία  τροποποίηση  το  2000 .

Το  1999  συντάσσεται  η  Διακήρυξη  της  Marbella  από  τον  Παγκόσμιο  Ιατρικό  Σύλλογο .

Κοινό  τόπο  όλων  αυτών  των  Κωδίκων  και  Διακηρύξεων  αποτελούν  οι  παραδοχές  ότι  :

•  Ο  Ιατρός  έχει  ως  αποστολή  να  θεραπεύει  και  στο  μέτρο  του  δυνατού  να  ανακουφίζει  τον  ανθρώπινο  πόνο , έχοντας  πάντοτε  προ  οφθαλμών  το  συμφέρον  του  ασθενούς . Η  αρχή  αυτή  δεν  επιδέχεται  εξαιρέσεις  ούτε  σε  περιπτώσεις  επιδεινώσεως  της  καταστάσεως  ή  ανίατης  νόσου .
•  Η  Ζωή  είναι  απόλυτη  αξία .
• Η  Ζωή  υπερέχει  της  Ελευθερίας , της  Δικαιοσύνης , της  Ευτυχίας  και  των  άλλων  ηθικών  αξιών  γιατί  όλα  τα  ανωτέρω  είναι  εφικτά  υπό  την  προυπόθεση  της  ύπαρξης  της  ζωής 
• Το  δικαίωμα  στη  ζωή  είναι  απόλυτο .
• Αυτό  που  δικαιώνει  ή  καταδικάζει  μια  πράξη  είναι  η  πρόθεση  και  όχι  το  αποτέλεσμα ( σε  αντιδιαστολή  με  τη  « Συνεπειοκρατία » ) .
• Η  πράξη  και  η  παράλειψη  αξιολογούνται  το  ίδιο  εάν  υπεκινήθησαν  από  την  ίδια  πρόθεση .

Η  Ιατρική  Ηθική  συνιστά  Κιβωτόν  διατήρησης  και  ολοκλήρωσης  αξιών  που  απορρέουν  από  τη  βαθειά  οντολογική  και  υπαρξιακή  γνώση  του  Ανθρώπου  ως  Προσώπου  και  από  την  εναρμόνιση  της  Ιατρικής  σκέψης  και  πράξης  με  τη  συνειδητή  αναγνώριση  της  αξίας  της  ανθρώπινης  ύπαρξης , αδιακρίτως  της  καταστάσεως  της  υγείας , των  προσδοκιών  προς  περαιτέρω  επιβίωσιν  και  της  ψυχοσωματικής  λειτουργικότητος  αυτής .

Η  Διεθνής  Ομάδα  Ιατρών  αντίθετων  στην  Ευθανασία , αναφέρει  Δέκα  Επιχειρήματα  για  τη  μη  νομιμοποίηση  της :

 1 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  είναι  περιττή  διότι  εναλλακτικές  θεραπείες  υπάρχουν :  Σύγχρονη  αναλγησία , Ουσιαστική  υποστηρικτική  θεραπεία .     

2 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  σπανίως  είναι  ελεύθερη  και  εκούσια .

Ο  πόνος  μέσω  αμινεργικών  μηχανισμών  προκαλεί  κατάθλιψη  η  οποία  ελαττώνει  το  επίπεδο  συνειδητότητας . 

3 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  υπονομεύει  την  Ιατρική  Έρευνα .

Αντίθετα  ευνοεί  την  ανάπτυξη  της  « Επιστήμης  της  δολοφονίας » ( Science  of  killing ) . 

4 .   Δύσκολες  περιπτώσεις  οδηγούν  σε  κακούς  νόμους .

Το  αναφερόμενο  « δικαίωμα  στο  θάνατο »  σημαίνει  στην  πραγματικότητα  το  δικαίωμα  του  Ιατρού  να  σκοτώνει . 

5 .   Η  Αυτονομία  είναι  σημαντική  αλλά  ποτέ  απόλυτη .

Η  απόφαση  ενός  ανθρώπου  να  πεθάνει  μπορεί  να  έχει  σημαντικές , διά  βίου  συνέπειες  στη  ζωή  των  άλλων  ( No  Man  is  an  Island ) . 

6 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  μεταβάλλει  την  Κοινωνική  Συνείδηση .

Εάν  οι  γιατροί  αρχίσουν  να  σκοτώνουν  είναι  πιθανό  να  συνεχίσουν  χωρίς  να  αισθάνονται  πλέον  ενοχή . 

7 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  παραβιάζει  όλους  τους  Ιστορικά  αποδεκτούς  Κώδικες  Ιατρικής  Ηθικής . 

8 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  προσφέρει  πολύ  μεγάλη  δύναμη  στους γιατρούς. 

9 .   Η  Εκούσια  Ευθανασία  οδηγεί  αναπόφευκτα  στην  Ακούσια  και  εν  συνεχεία  στη  Μη  Εκούσια  Ευθανασία  ( “ Slippery  slope ” ) . 

10 .  Κλονίζεται  ανεπανόρθωτα  η  σχέση  Εμπιστοσύνης  Ιατρού - Ασθενούς .

Πολύ  δύσκολα  οι  ασθενείς  θα  εναποθέτουν  πλέον  τη  ζωή  τους  σ’ ένα  γιατρό  που  δεν  θα  έχει  ηθικό  πρόβλημα  να  τους  την  αφαιρέσει .

Ο  γνωστός  Αμερικανός  Φιλόσοφος  James  Rachels , Καθηγητής  στο  Πανεπιστήμιο  της  Alabama , αμφισβητώντας  τη  διαφορά  μεταξύ  Ενεργητικής  και  Παθητικής  Ευθανασίας  αναρωτιέται : « Είναι  χειρότερη  η  θανάτωση  ενός  ανθρώπου  από  το  να  τον  αφήσουμε  να  πεθάνει ? »

Αυτό  που  τελικά  μπορούμε  να  κάνουμε , μέσα  σ’ ένα  ατελή  κόσμο ,  είναι  να  κάνουμε  το  καλύτερο  δυνατό , δηλαδή  να  διατηρήσουμε  και  να  προστατεύσουμε  την  ιερότητα  της  Ζωής  και  του  Προσώπου  ακόμα  και  κάτω  από  επαχθείς  συνθήκες .

Μήπως  αυτό  σημαίνει  ότι  η  Ζωή  είναι  απόλυτη  αξία ?

Δεν  είμαι  βέβαιος  γι’ αυτό , όταν  κανείς  καλείται  να  απαντήσει  για  τη  δική  του  ζωή ( Αγιοποίηση  Μαρτύρων  που  έχασαν  τη  ζωή  τους  υπέρ  του  Χριστού ,

Απονομή  τιμής  στους  νεκρούς  των  πολέμων ), αλλά  για  ένα  είμαι  βέβαιος, ότι: 

Η  ζωή  των  άλλων  είναι  απόλυτη  αξία .

Χωρίς  αυτήν  την  παραδοχή , ό,τι  ο  άνθρωπος  δημιούργησε  στο  πέρασμα  σκληρών  και  επώδυνων  χιλιετηρίδων  θα  γκρεμιστεί, μαζί  με  κάθε  στοιχειώδη  έννοια  κοινωνικής  οργάνωσης.

Ο  μόνος  απόλυτος  κανόνας  που  μπορεί  και  πρέπει  να  μείνει  όρθιος , είναι :

Μακρυά  τα  χέρια  από  τη  ζωή  των  ανθρώπων !

          

Ε  .    Η   ΙΑΤΡΙΚΗ   ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ   ΣΗΜΕΡΑ

  

·        Στην  Ελλάδα , δεν  έχει  εμφανισθεί  ακόμη  τέτοια  δραστηριότητα .

·        Την  1  Απριλίου  2002 , η  Ολλανδία  έγινε  η  πρώτη  χώρα  στον  κόσμο  που  νομιμοποίησε  την  Ευθανασία . Από  το  1993  όμως  είχε  διαδοθεί  ευρέως . Οι  περιπτώσεις  Ευθανασίας  υπερβαίνουν  τις  4.500  ετησίως. Το  70 %  εξ  αυτών , αναφέρονται  παράνομα  ως  θάνατοι  από  φυσικά  αίτια  ενώ  το  41 %  όλων  των  περιπτώσεων  και  το  20 %  των  υποβοηθουμένων  αυτοκτονιών  έγιναν  χωρίς  τη  συγκατάθεση  των  ασθενών ( Lancet ) .

·        Την  22  Μαΐου  2002 , εψηφίσθη  ο  σχετικός  νόμος  στο  Βέλγιο .

·        Στην  Αυστραλία , 30 %  των  θανάτων  στα  Νοσοκομεία  είναι  αποτέλεσμα  Ευθανασίας , στο  Βέλγιο  18 % , στις  Η.Π.Α.  11 % .

·        Στο  Ηνωμένο  Βασίλειο , στο  πλαίσιο  της  εισαγωγής  ιδιωτικο-οικονομικών  κριτηρίων  στο  χώρο  της  περίθαλψης , χορηγούνται  ήδη  ειδικά  “ bonus ”  στα  Γηριατρικά  Ιδρύματα  που  φροντίζουν  να  έχουν  περσσότερους  θανάτους  ηλικιωμένων  ατόμων  κατ’ έτος , ανακουφίζοντας  έτσι  τον  προυπολογισμό .

·     Στην  ίδια  κατεύθυνση  θα  κινηθούν  σύντομα  και  οι  Ασφαλιστικές  Εταιρείες  που  θ’ άρχίσουν  να  πιέζουν  τα  Ιδρύματα  και  τους  γιατρούς , αντί  να  καλύπτουν  τα  έξοδα  της  θεραπείας , ακόμα  και  για  ιάσιμες  ασθένειες .

·        Στις  Η.Π.Α. , ο  Dr  Robert  Williams , Καθηγητής  της  Ιατρικής  Σχολής  του  Πανεπιστημίου  της  Washington , εν  αναμονή  της  νομιμοποιήσεως  της  Ευθανασίας  έχει  ήδη  καταρτίσει  κατάλογο  « ενδιαφερομένων » που  καθημερινά  εμπλουτίζεται .

   

ΣΤ  .    ΕΠΙΛΟΓΟΣ   -   ΑΠΟΠΕΙΡΑ   ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ

  

Σε  μια  προσπάθεια  διατυπώσεως  συμπερασμάτων , θα  μπορούσαν  να  επισημανθούν  τα  ακόλουθα :

1 .   Από  τις  ανωτέρω  θεωρίες  υπέρ  και  κατά  της  Ευθανασίας , καμιά  δεν  έχει  σχέση  με  το γιατρό .  Συμπονεί  κανείς  τον  άρρωστο  και  ο  γιατρός  περισσότερο  από  οποιονδήποτε  άλλον αλλά , σε  τελευταία  ανάλυση , έστω  και  αν  οι  Θεωρίες  υπέρ  της  Ευθανασίας  υιοθετηθούν  και  ο  υπέρμετρος  ζήλος  διατυπώσεως  νομοθετημάτων  οδηγήσει  σε  νόμους , τη  θέση  του  δημίου δεν  μπορεί  και  δεν  πρέπει  να  την  έχει  ο  Ιατρός .      

Η  λέξη  Ι α τ ρ ό ς  είναι  σύνθετη  από  τη  λέξη  ίασις  ( = θεραπεία )  και  τη  λέξη  ώρα  (  = φροντίδα ) , δηλ.,  ο  Ιατρός  είναι  εκείνος  που  φροντίζει  για  τη  θεραπεία  ( όπως  θυρωρός  = φροντίζει  την  θύρα , πυλωρός  =  φροντίζει  την  πύλη , κηπουρός  =  φροντίζει  τον  κήπο , κ.ά. ) . Επομένως  εξ  ορισμού  ο  Ιατρός  δεν  μπορεί  να  είναι  οτιδήποτε  άλλο  ή  να  μεταβληθεί  σε  οτιδήποτε  άλλο  εκτός  από  εκείνον  που  είναι  ταγμένος  να  θεραπεύει .      

2 .   Οι  υπέρμαχοι  της  Ευθανασίας  στο  σημείο  αυτό  θα  εξέβαλον  φωνήν  μεγάλην  με  μεγάλη   δόση  υποκριτικής  αγωνίας , αρκετά  μεγάλη  για  να   καλύπτει  τα  πολύπλευρα  συμφέροντα  που  αποτελούν  τα  κίνητρα  τους  και  θα  έλεγαν :    

          

         «  Είναι  εγκληματικό  να  αφήνετε  τον  άνθρωπο  να  πονάει » !

Με  δέος  και  σεβασμό  προς  τον  Άνθρωπο  που  είναι  η  ύψιστη  αξία  πάνω  στη  Γη , τον     άνθρωπο  που  βιώνει  από  χιλιάδες  χρόνια  και  μεταφέρει  στωïκά  στις  επόμενες  γενιές  τον  αρχέγονο  πόνο , απευθύνομαι  σ’ όλους  τους  Συναδέλφους  και  σας  καλώ  να  τους  απαντήσετε :

          «  Θα  σκοτώσουμε  τον  πόνο , όχι  τον  άνθρωπο » .